Debata na temat składu pism natchnionych trwała dość długo w starożytnym Kościele. W czasach apostolskich i później we wspólnotach chrześcijańskich krążyły różne religijne pisma, których autorzy używali m.in. imion apostołów lub starotestamentowych proroków. Nie każdy Kościół posiadał w swoim zbiorze tan sam zbiór zwojów, co rodziło dalsze trudności i zamieszanie. Palącym problemem były nie tylko pseudoepigrafy i apokryfy, lecz również odniesienie do pism Starego Testamentu.
Książka Roda Benneta przybliża kontekst oraz istotę starożytnej debaty na temat tego, które księgi noszą cechę natchnienia, a więc kanoniczności oraz kto powinien o tym orzekać. W szczególności podkreślony jest tu żydowski i starotestamentowy kontekst owej dyskusji.
Autora w szczególności interesują takie postacie jak Akwila, Marcjon oraz św. Justyn Męczennik, a więc osoby żyjące na początku II wieku. Autor z wielką starannością przybliża chrześcijański i rabiniczny punkt widzenia. Pojawia się tu m.in. przywołanie stanowiska znanego Synodu w Jamni, odniesienie do Septuaginty, a więc najbardziej znanego tłumaczenia Starego Testamentu z języka hebrajskiego na grecki czy też przywołanie licznych dyskusji nt. znaczenia i aktualności Prawa.
Możemy
jednak zapytać czy dla współczesnego czytelnika jest to ważne? Czy dzisiejszy
chrześcijanin powinien „zawracać sobie głowę” starożytnymi dyskusjami na temat
składu Pisma Świętego?
Aby zrozumieć wagę tematu warto
zauważyć, że samo słowo
kanon oznacza regułę, zasadę. Pierwotnie
słowo to oznaczało po prostu listę, a więc kanon Biblii to lista ksiąg w
Biblii.
Podejmując dyskusję na ten temat powinniśmy zauważyć za Jamesem B. Jordanem, że jest tylko jedna Biblia, nie dwie. Choć dzielimy Biblię na Stary i Nowy Testament, podział ten ma znaczenie nie większe niż ten na rozdziały i wersety. Biblia nigdy nie uczy nas, że istnieją dwa "testamenty". Są tylko "pisma". Biblia jest niczym jeden długi utwór muzyczny z różnymi splatającymi się motywami, ale nie podzielony na dwie części. To my, jako Kościół, podzieliliśmy Biblię dla wygody.
Oczywiście Kościół nie popełnił błędu, zauważając, że pierwsza część Biblii jest tak samo natchniona, choć napisana jest po hebrajsku, a późniejsza po grecku. Nie był też w błędzie, gdy spostrzegł, że grecka część Biblii stanowi finał opowieści i odkrywa nadejście Nowego Stworzenia. Nie ma nic złego w mówieniu o Starym i Nowym Testamencie, o ile nie uznajemy, że istnieją dwie Biblie.
Istotne jest jednakże, aby studiując wraz z Rodem Bennettem temat kanoniczności (choćby pism Starego Testamentu) pamiętać, że jest ona określona przez Boga, nie przez Kościół. Kanoniczność jest natomiast rozpoznana przez lud Boży. To istotne rozróżnienie, ponieważ czytelnikowi powinno cały czas towarzyszyć założenie, że Bóg nie potrzebuje naszej aprobaty. Kiedy On mówi, to mówi z autorytetem. Dlatego kanoniczność np. Starego Testamentu nie wynika z nadania im tejże cechy przez Justyna Męczennika, synodu w Jamni, ojców Kościoła, starożytnych synodów lub orzeczeń Kościoła.
Oczywiście powinniśmy być wdzięczni Kościołowi, że dostrzegł i zebrał natchnione księgi, a następnie je przetłumaczył. Dzięki temu cała Biblia jest dziś powszechnie dostępna.
Książka o wysiłkach Justyna Męczennika na rzecz utrzymania Starego Testamentu w kanonie Biblii jest cennym źródłem wiedzy, w jakich okolicznościach dotarło do nas Pismo Święte, a więc księga natchnione przez Boga. Jest cennym przewodnikiem po historii Kościoła.
Na koniec jeszcze jeden ważny argument za zainteresowaniem się tematem kształtowania kanonu. Archeolodzy co jakiś czas odkrywają różne starożytne zwoje w tym apokryfy czy pseudoepigrafy. Jako chrześcijanie powinniśmy umieć się do tego odnieść, aby różne związane z tym sensacje nie zachwiały naszą wiarą, która pewne źródło ma w Piśmie Świętym Starego i Nowego Testamentu. Serdecznie polecam książkę "Batalia o Biblię".
Batalia o Biblię, Rod Bennett, Wydawnictwo Vocatio, Warszawa 2022
Książkę można zamówić TUTAJ